Verschenen boeken

Volg de leesavonturen van Jan Nassy, bibliofiele vrijwilliger in het Trefpunt MGN.

2024

• 
• Mely van Malenstein, De verloste stad. 250 jaar geboortezorg in Gorinchem (Gorkum 2024). Historische reeks Oud-Gorcum, nr. 37 (link)

2023

• 
• R.J.M. Groen, A. Kloet en P.J. Koehler, De ontwikkeling van de neurochirurgie in Nederland (Utrecht: Matrijs, 2023). ISBN 9789053456071. Prijs € 49,95.
  De ontwikkeling van de neurochirurgie in Nederland beschrijft de wordingsgeschiedenis van dit nieuwe specialisme. Door de bestudering van verloren gewaande archieven is er veel meer bekend geworden over de betekenis van Oljenick en zijn eerste vakgenoten. Intriges, persoonlijke ambities, politieke agenda’s, lokale en regionale belangen en toevallige omstandigheden hebben ten grondslaggelegen aan het ontstaan van de elf neurochirurgische klinieken in die tijd. Sommige spelers van het eerste uur blijken meer respect te verdienen dan hen is toegekomen, terwijl anderen misschien wat van hun glans verliezen.

• 
• Leo van Bergen, De poppenspeler van Mengele (Hilversum: Verbum, 2023). ISBN 9789493028760. Prijs € 29.50.
  De geneeskunde in het Derde Rijk is een  controversieel onderwerp. De ideeën erachter gaan terug tot het midden van de 19e eeuw. Verteld vanuit het perspectief van de eind jaren zestig overleden hoogleraar genetica Otmar Baron von Verschuer, wordt deze geschiedenis opnieuw beschreven. Ondanks dat hij degene was die de medische opdrachten aan Josef Mengele te Auschwitz verstrekte, is hij na de oorlog nooit vervolgd en kon hij zelfs aanblijven als hoogleraar. Hij bleef een onzichtbare poppenspeler en niet de zichtbare marionet. Naast een expliciete geschiedenis is dit boek ook een impliciete aanval op bepaald taalgebruik en stelt het vragen bij wat waarheid, wat feit en wat mening is en wat wetenschap moet behelzen.

• 
• Hajo Wildschut en Marjanke Spanjer, Over tijd. Kantelpunten in de naoorlogse geboortezorg (Rotterdam: 20/10 uitgevers, 2023). ISBN 9789490951733. €19,95.
  Na de Tweede Wereldoorlog zijn de vooruitzichten voor moeder en kind zo veel verbeterd. Aan de hand van aansprekende thema’s, waaronder de detectie van aangeboren afwijkingen van het (ongeboren) kind, vroeggeboorte en thuisbevalling, proberen de auteurs in dit boek de intergenerationele verschillen in de uitkomst van de zwangerschap en bevalling te duiden. Wat zijn de kantelpunten die in de naoorlogse geboortezorg het verschil hebben gemaakt? In hoeverre heeft de huidige generatie ouders in ons land baat bij de medisch-technologische en organisatorische vernieuwingen van de geboortezorg? En waar schuurt het? De uitkomsten hiervan hebben voor beide auteurs voor verrassingen gezorgd. En dit willen ze graag delen.

• 
• Jan van Gijn, Stroke a history of ideas (Cambridge: Cambridge University Press, 2023). ISBN: 9781108832540. € 74,99.
  'Chronicles how our understanding of stroke has evolved over the centuries, drawing on primary sources to place the research in its historical context. Featuring the accounts of those present at key points in the history of stroke, this book covers both the successes and blind alleys of stroke research'

• 
• Tammo Schuringa, Verrukkelijke baby`s. De geboorte in kaart gebracht (Amsterdam: Atlas Contact, 2023). 160 pp. ISBN 978904504815. € 24,99.

• 
• Trudy Dehue, Ei, foetus, baby. Een nieuwe geschiedenis van zwangerschap (Amsterdam: Atlas, 2023) 400 p. ISBN: 9789045039787 € 27,99.

• 
• Tom Marcelissen, Grote namen op de operatiekamer (eigen beheer, 2023). 117 pp. ISBN 9789372424180. € 14,99.

• 
• Koen Hilberdink, Strijd om de ziel. Leven van P.C. Kuipers in de psychiatrie (Amsterdam: Van Oorschot, 2023). I352 PP. SBN 9789028231108. € 32,50.

• 
• Hannah van den Ende, De joodsche invalide. Bloei en ondergang van een Amsterdams verpleeghuis (Amsterdam: Boom, 2023). 256 pp. ISBN 9789024418848. € 29,90.

• 
• Marijke Huisman, Jeroen Koch en Dirk van Miert, Tastend door de  tijd. Een greep  uit vier eeuwen Utrechtse wetenschapsgeschiedenis (Utrecht: Uitgeverij Matrijs, 2023). ISBN 9789053455982. € 24,95.

• 
• Willem van der Does, De magie van genezing. Radicale ideeën uit de geschiedenis  van de psychiatrie (Amsterdam: Alfabet Uitgevers, 2023). 256 pp. ISBN 9789021341392. € 22,99.

• 
• Ruben Verwaal, Bloed, zweet en tranen. Geschiedenis  van de vloeibare mens (Amsterdam: Thomas Rap, 2023). 256 pp. ISBN 9789400408838. € 24,99.

• 
• Matthé Burger, Pijn, bloedverlies en hysterie. Een geschiedenis van de gynaecologie (Utrecht: Eburon, 2023). 246 pp. ISBN 9789463014373. Paperback € 32,50.

• 
• Mart van Lieburg, Dichten is willen leven. De neuroloog Abraham Gans (1885-1971) (Urk 2023), pp. 426, ISBN 9789083133881. Prijs € 39,50. Zie de TMGN-webpagina.

• 
• A. van Es en A. Kalmann, 'Maar ik ben geen schooier'. Nico van Nieuwenhuysen, Arts in Kamp Amersfoort en aan het Oostfront (Almere: Uitgeverij Verbum, 2023) 354 pp. ISBN 978-94-930286-3-0.

• 
• Mart van Lieburg, Willem Mulder en Wim Rakhorst, Het receptenboek (1695) van Bernardus Middendorp, chirurgijn te Bourtange (Urk: TMG, 2023). 68 pp. ISBN 9789083133874. Zie de TMGN-webpagina.

• 
• S. Shama, In gezonde staat. Hoe pandemieën en vaccins de geschiedenis hebben bepaald (Amsterdam: Atlas Contact, 2023). 448 p. ISBN 9789045035628.

• 
• Anno van der Tol, Chirurgisch frontwerk. Terugblikken op de ontwikkeling van de Nederlandse chirurgie. Kinderchirurgie - Hartchirurgie -  Brandwondenbehandeling - Vaatchirurgie - Chirurgische oncologie - Traumachirurgie - Gastro-intestinale chirurgie (Urk: Trefpunt Medische Geschiedenis Nederland, 2023) 284 pp. (ISBN 9789083133867).
  Zie de presentatie op de TMGN-website.

2022

• 
• Dit jubileumboek is een uitgave van de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht, ter illustratie van een mijlpaal in de geschiedenis van de stad en van de universiteit: de opleiding tot dierenarts (de enige in Nederland) bestaat tweehonderd jaar. Maar dit jubileum markeert tevens het einde van de geneeskunde voor boerderijdieren: medische behandeling van individuele kippen, varkens, schapen, geiten en koeien (in deze volgorde) is na die tweehonderd jaar in Nederland nagenoeg verdwenen. Anno 2021 is het dokteren aan deze zieke of kreupele dieren vrijwel volledig overgegaan naar de optimalisering van de dierproductie in de landbouw-economie.
  Lees meer

  De toelating van studenten met een ‘bachelor’s degree’ in de Animal Sciences van Wageningen University tot de masteropleiding Landbouwhuisdieren en veterinaire volksgezondheid in Utrecht, met ingang van het curriculum 2021, spreekt in dit verband boekdelen. De veterinaire zorg voor boerderijdieren blijft in de toekomst beperkt tot de bestrijding van epidemieën, zoals ook de bestrijding van runderpest in 1821 aanleiding was tot de oprichting van ‘s Rijks Vee-artsenijschool in Utrecht. Dus na tweehonderd jaar zijn we in Nederland in dit opzicht terug bij af. L. Rogier Verberne in: Tijdschrift voor Diergeneeskunde, 1 september 2022./details>

• 
• Susan Jones en Peter Koolmees, A concise history of veterinary medicine (Cambridge: Cambridge University Press, 2022). ISBN 9781108354929.

• 
• Ulco Kooystra, De scheikunstenaar. De innovatieve wetenschap van de Groningse hoogleraar Sibrand Stratingh Ez. 1785-1841 (Hilversum: Uitgeverij Verloren, 2022). ISBN 9789087049584.

• 
• Evert Lamfers, Van bloedstroom en pneuma. Over de ontdekkers van de bloedsomloop (Soesterberg: Uitgeverij Aspekt, 2022). ISBN 9789464620511.
  Na zijn laatste werkdag in het Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis in 2017 bezocht de cardioloog Evert Lamfers bijna wekelijks de Nijmeegse Universiteitsbibliotheek teneinde materiaal te verzamelen voor een doorwrochte geschiedenis van de ontdekkers van de bloedsomloop. Het is dit boek geworden, bestaande uit elf hoofdstukken met voor- en nabeschouwing, met per hoofdstuk een lijst van geraadpleegde literatuur. De geschiedenis van de ontdekking van de bloedsomloop is bepaald een bewogen geschiedenis, een geschiedenis als een kloppend hart, met waarnemingen, theorieën, experimenten, discussies, conclusies en hier en daar constructieve ongehoorzaamheid, aldus de auteur. Met genoegen gelezen! J.R. Soedirman.

• 
• Florence Nightingale, Notes on nursing. What it is, and what it is not. Vertaald en hertaald door Rob van der Peet (eigen uitgave, 2022). ISBN 9789403670874.
  Deze uitgave is een nieuwe vertaling van Notes on Nursing uit 1860 (en tot op zekere hoogte ook een hertaling van de eerste Nederlandse vertaling uit 1862). In Notes on Nursing: What it is, and what it is not beschrijft Nightingale heel concreet wat zij onder verplegen (nursing) verstaat, deels door in te vullen wat verplegen wél inhoudt (what it is) en deels door af te bakenen wat verplegen níet inhoudt (what it is not).
  Lees meer

  Op geleide van de kritische teksteditie van Victor Skretkowicz (Florence Nightingale’s Notes on Nursing (revised, with additions, Scutari Press, 1992) zijn in dit boek ook alle wijzigingen opgenomen die Nightingale naderhand in haar tekst heeft aangebracht (in 1861, 1868 en 1875).In het boek zal de lezer veel typisch negentiende-eeuwse zaken tegenkomen. Te denken valt aan de benamingen van ziekten en geneesmiddelen, aan verpleegartikelen, aan voedingsmiddelen, aan gebruiksvoorwerpen, maar ook aan medische, natuurwetenschappelijke en ook theologische opvattingen van Nightingale. Meer informatie hierover is te vinden in de ruim driehonderd annotaties die het boek telt. Omdat deze informatie op de pagina staat waar de lezer die mogelijk nodig heeft, is een afzonderlijke Nederlandstalige inleiding op het boek overbodig.

• 
• Marga Spil, Lijkennood. Lijkenvoorziening aan de universiteiten in Leiden en Utrecht 1840-1900 (Urk: TMGN, 2022). 74 pp. ISBN 9789083133850. Zie de TMGN-webpagina.

2021

• 
• Mieke van Baarsel, Geleerde zorgen. Twee eeuwen academische geneeskunde in Leiden (Leiden: Leiden Publications, 2021). ISBN 9789087283698.
  Mieke van Baarsel, historica bij het LUMC, schreef Geleerde Zorgen. In dit rijk geïllustreerd werk beschrijft Van Baarsel de geschiedenis van de Leidse medische faculteit. Begin 19de eeuw stond de Leidse medische faculteit er slecht voor. Hoogleraren  gaven nog colleges in het Latijn en haalden hun inspiratie uit de geschriften van grote voorgangers als Boerhaave. Bloedzuigers hadden een voorname plaats in het behandelarsenaal. Maar door de grote epidemieën – cholera, tuberculose – en vooral door buitenlands voorbeeld veranderde dat.
  Lees meer

  Gedreven artsen en onderzoekers zochten aansluiting bij internationale ontwikkelingen in de wetenschap. Ook ijverden ze voor een echt academisch ziekenhuis. De geneeskunde transformeerde en explodeerde, en daarmee ook de ziekenhuizen en de verpleegpraktijk. De rijksoverheid klaagde over de ‘tonnen gouds’, die dat kostte. Leiden nam een eigen plaats in tussen de academische centra. Met een armenziekenhuis dat uitsluitend voor het onderwijs was bedoeld, maar waar hoogleraren als betrokken artsen toch zoveel mogelijk patiënten toelieten. Met nieuwbouwdrama’s, maar ook met eminente artsen en onderzoekers als Rosenstein, Einthoven, Zaaijer, Van Rood en Van der Eb.

• 
• F. van Dijk, C. Rodenburg, P. van Amerongen, Het artsenverzet en Kamp Amersfoort (Zandvoort: Uitgeverij BLKVLD, 2021).
  Dit boek is gewijd aan het georganiseerde verzet van artsen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit verzet leidde er toe dat tweemaal een groep artsen werd opgesloten in Kamp Amersfoort: 11 mannen aan het begin van 1942 en mogelijk 305 mannen in de zomer van 1943. Daar ontmoetten zij hun vakbroeders, de twee nazi-kampartsen. Het onderzoek heeft nieuwe gegevens opgeleverd, zoals 211 namen van gevangenen genomen artsen en vijf niet eerder ontdekte  'estafetteberichten', waarmee men onderling communiceerde.
  Lees meer

  De nazi's beseften terdege hoe hard zij medici nodig hadden in oorlogstijd. Op deze grote afhankelijkheid is door artsen slim ingespeeld. Hun verzet via de geheime organisatie Medisch Contact is een geslaagd voorbeeld van georganiseerd, effectief, geweldloos en meerjarig verzet door een bijna voltallige beroepsgroep. De verenigde en zelfbewuste artsen duldden geen beroepsinmenging door de nazi’s, waardoor o.a. de oprichting van de nationaalsocialistische Artsenkamer en de uitvoering van het Ziekenfondsenbesluit uit 1941 mislukten. Daarnaast waren veel artsen individueel betrokken bij andere vormen van verzet, zoals het vervalsen van gezondheidsverklaringen, manipuleren van röntgenfoto’s, behandelen van Joodse patiënten of onderduikers, en inwinnen van militaire inlichtingen. Medisch Contact ontstond medio 1941 uit onvrede met de nationaalsocialistische ideologie, de uitsluiting van Joodse collega's, de houding van het hoofdbestuur van de artsenfederatie NMG en de aantasting van de medische onafhankelijkheid. De duizenden aangesloten artsen protesteerden door openlijke weigering van opdrachten van de bezetter, protestbrieven aan nazi-instanties en het afstand nemen van de medische bevoegdheid.

• 
• Medisch historicus Leo van Bergen selecteerde voor A Cap of Horror / Een Kap van Afschuw zeventien Engelstalige vrouwen werkzaam in de zorg, die poëzie over hun ervaringen in de hospitalen van de Eerste Wereldoorlog hebben geschreven. Van hen vertaalde hij veertig gedichten en een sonnettencyclus. Honderd jaar na dato lezen zij nog steeds alsof ze gisteren geschreven zijn. Stille, schreeuwende getuigen van een tijd die kansen bood, grenzen stelde en afschuw wekte. Het boek bestaat uit twee delen, de vertalingen en de originelen, en is voorzien van een twintigtal illustraties. Het bevat 40 gedichten en een sonnettencyclus geschreven door 17 verschillende verpleegsters en verzorgsters en handelend over hun ervaringen in de hospitalen van de Eerste Wereldoorlog.
  Leo van Bergen (red.), Een kap van afschuw (Nijmegen: Duidelijke taal, 2021). ISBN 9789083045016.

2019

• 
• Na zijn wetenschappelijke carrière begon De Kruif medische zaken te populariseren. Hij schreef over de voortdurende noodtoestand van de Amerikaanse gezondheidszorg en kwam op voor de minder bedeelden met zijn scherpe pen. Hij schreef ongeveer driehonderd artikelen over dokters en wetenschap, oorzaken en genezing van ziekten, ziekteverzekering, nieuwe medicijnen, vitaminen en hormonen, o.a. in (Het Beste van) Reader’s Digest, en twaalf boeken. Hij organiseerde rally’s tegen volksgezondheidsproblemen (TB in Detroit en syphilis in Chicago). Dat leverde hem vrienden, maar ook vijanden, vooral in de behoudende medische hiërarchie.
  Lees meer

  President Roosevelt waardeerde hem en benoemde hem in de werkgroep polio-studies; Paul was goede vrienden met Vicepresident Henry Wallace en Surgeon General Thomas Parran en werkte samen met industriëlen als George Kettering (G.M. Motors) en Henry Kaiser (van de Permanente health insurance). Paul had bovendien goede contacten met enkele van de belangrijkste literaire auteurs: Sinclair Lewis (die hij hielp met het schrijven van Arrowsmith), Henry L. Mencken (vriend voor het leven), Ezra Pound, Ernest Hemingway en John Steinbeck. Net als de volksgezondheid was ook De Kruif zelf 'in a constant state of emergency', als maar go-go-go, van politiek links tijdens de Grote Depressie, naar bijna communistisch, en via de politieke middenmoot tijdens de oorlog, uiteindelijk naar de behoudende kant. Na een leven lang atheïst te zijn geweest, te hebben geloofd in medische wetenschap als de brenger van gezondheid en geluk, keerde hij terug naar het geloof in een Bestuurder boven hem. Dat had hij, als stevige drinker, te danken aan mensen in de nieuwe beweging van Anonieme Alcoholisten. De Kruif is van belang geweest voor de volksgezondheid in Amerika. Tot in deze tijd met de Presidenten Obama en Trump zijn de contrasten van toen herkenbaar en het gaat steeds weer over de mate waarin de Amerikaanse overheid zich met de gezondheidszorg moet bemoeien. Dat maakt het werk van Paul de Kruif actueel.
  J.P. Verhave, A constant state of emergency. Paul de Kruif: Microbe hunter and health activist (). ISBN 9781950572069.

2018

• 
• Tijdens de NVMG-ledenvergadering Van anatomie tot MRI van 14 december 2019 gaf Bernadette de Bakker een prachtige presentatie over haar baanbrekende onderzoek in de ‘oude’ wetenschap van de embryologie. Het leverde nieuwe inzichten in de anatomie van het menselijk embryo op.
  Een ‘oud’ vak als de anatomie heeft een lange historie, maar het heeft ook nog een springlevende recente geschiedenis. Zeker op het gebied van de embryologie was lang niet alles in detail bekend. Met haar onderzoek heeft Bernadette de Bakker een nieuwe historische mijlpaal voor de embryologie neergezet door de ontwikkeling van de nieuwe, voor iedereen via het internet toegankelijke, driedimensionale atlas van de menselijke embryologie (www.3dembryoatlas.com). Hierin kunt u vanaf uw eigen computer navigeren door de vroege stadia van het menselijk embryo en zo kunt u de ontwikkeling van allerlei structuren, zoals het gastro-intestinaal stelsel (spijsverteringsstelsel), het neurale systeem (zenuwstelsel) of het urogenitaal stelsel (urine- en voortplantingsstelsel) stap voor stap volgen. Momenteel zet zij haar onderzoekslijn aan het Amsterdam UMC door en hoopt zij ook de foetale structuren in het eerste trimester van de zwangerschap gedetailleerd in kaart te kunnen brengen. Zo zou er in de toekomst een goed toegankelijke 3D referentie atlas voor echografie moeten ontstaan, die voor de kliniek de echografie in een vroeger stadium van de zwangerschap nog betrouwbaarder mogelijk maakt.
  Dr. Bernadette S de Bakker schreef in 2018 haar proefschrift 3D Atlas of Human Embryology. New insights in human development.