Historische omgang met zoönosen

Floor Haalboom is lid van de NVMG en werkt als wetenschappelijk docent medische geschiedenis in het Erasmus MC en daarnaast als post-doc onderzoeker bij de Universiteit Utrecht op een project over mond-en-klauwzeer. Zij verdedigde op 21 september jl. haar proefschrift ‘Negotiating zoonoses: Dealings with infectious diseases shared by humans and livestock in the Netherlands (1898-2001)’. Promotoren waren prof. Frank Huisman en prof. Peter Koolmees van Universiteit Utrecht, daarnaast was prof. Roel Coutinho één van de begeleiders van dit promotie-onderzoek.

Gedurende de twintigste eeuw was het landbouwdomein dominant over het volksgezondheidsdomein in de omgang met zoönosen van productiedieren in Nederland. Zoönosen zijn door mens en vee gedeelde infectieziekten. Deze context is belangrijker voor het begrijpen van maatschappelijke problemen rond zoönosen dan haperende ‘One Health’ samenwerking tussen de disciplines diergeneeskunde en geneeskunde. Dit blijkt uit het promotieonderzoek van Floor Haalboom. Haalboom heeft de historische verhoudingen tussen de domeinen landbouw en volksgezondheid en de disciplines diergeneeskunde en geneeskunde in de omgang met zoönosen onderzocht aan de hand van vier voorbeelden van zoönosen van productiedieren: rundertuberculose (1898-1956), influenza (1918-1957), voedselinfecties door de Salmonella bacterie (1951-1978) en ‘gekke-koeienziekte’ of BSE (1988-2001).  De aanleiding voor dit promotieonderzoek was de Q-koorts uitbraak van 2007-2011 in Nederland.

Landbouw en volksgezondheid
De bestaande geschiedschrijving over zoönosen legt sterk de nadruk op de volksgezondheidsaspecten van deze ziektes en besteedt geen of minder aandacht aan de economische aspecten ervan. Haalboom onderzocht zoönosen uitdrukkelijk ook als ‘landbouwproblemen’ in vergelijking met hun status als ‘volksgezondheidsproblemen’. Uit deze analyse blijkt dat de omgang met zoönosen van productiedieren in Nederland opmerkelijk continu geweest is gedurende de twintigste eeuw. Deze continuïteit zit hem in de dominantie van het landbouwdomein in het inrichten en initiëren van de bestrijding van zoönosen van productiedieren. Het volksgezondheidsdomein was historisch minder sterk georganiseerd en had gedurende de twintigste eeuw alleen secundaire zeggenschap over de veiligheid van producten, niet over ziekte en gezondheid van levend vee.

One Health
De One Health beweging pleit voor intensievere samenwerking tussen verschillende disciplines die met gezondheid en ziekte van mens, dier en milieu te maken hebben. Dit pleidooi richt zich met name op de disciplines diergeneeskunde en geneeskunde. Het promotieonderzoek van Floor Haalboom laat de geschiedenis van dit pleidooi zien. Dierenartsen en artsen blijken elkaar gedurende de hele twintigste eeuw tot meer samenwerking op te roepen en wisten elkaar tegelijkertijd prima te vinden als het ging om specifieke zoönosen. Maar deze samenwerking voorkwam geen botsingen tussen de domeinen landbouw en volksgezondheid. Haalboom betoogt dan ook dat de One Health nadruk op samenwerking tussen disciplines fundamentelere, politieke problemen rond zoönosen van productiedieren niet zal oplossen.
Bron: www.uu.nl

Verder lezen / kijken / luisteren
Het promotieonderzoek van Floor Haalboom en het symposium dat zij de dag naar haar promotie organiseerde heeft veel media-aandacht opgeleverd. Belangstellenden kunnen via onderstaande links de interviews met haar in de Volkskrant en in de radioprogramma’s Argos en Nieuws en Co (allebei NPO radio 1) terug lezen, kijken en/of luisteren:

https://www.volkskrant.nl/economie/bij-infectieziekten-stelt-overheid-belang-van-boer-boven-volksgezondheid~a4517111/
https://www.nporadio1.nl/argos/onderwerpen/427870-hepatitis-e-een-nieuwe-qkoorts
https://www.nporadio1.nl/nieuws-en-co/onderwerpen/425773-belang-boer-gaat-voor-volksgezondheid

Het proefschrift van Floor Haalboom en een aantal artikelen van haar hand zijn te vinden via:
https://dspace.library.uu.nl/handle/1874/354208
https://www.ntvg.nl/artikelen/was-de-uitbraak-van-q-koorts-een-verrassing/artikelinfo
https://www.bmgn-lchr.nl/articles/10.18352/bmgn-lchr.10311/