Gezond verleden

De betekenis van erfgoed voor het Erasmus MC

Op de NVMG ledenvergadering van zaterdag 13 april 2019 hield dr. Ruben Verwaal (1986), conservator medische collecties van het Erasmus MC een voordracht. 

Verwaal is gespecialiseerd in de geschiedenis en materiële cultuur van geneeskunde. Zijn proefschrift Fluid Bodies: Physiology and Chemistry in the Eighteenth-Century Boerhaave School (RUG, 2018) onderzocht de chemie van lichaamssappen in de 18de-eeuwse geneeskunde en hun centrale rol in de Nederlandse Verlichtingscultuur.

Hieronder vindt u een verkorte versie van zijn lezing op 13 april 2019.

Rol voor het erfgoed?
Het Erasmus MC heeft dit voorjaar haar Koers ’23 uitgezet. Dit omvat visies van betere zorg en baanbrekend medisch onderzoek. Nieuw is de expliciete aandacht voor technische innovatie. Onder het motto “Technologie en Toewijding” beoogt het Erasmus MC het eerste technische UMC van Nederland te worden. Welke betekenis hebben oude spullen dan nog? Waarom zouden we oude objecten bewaren?
Sinds april 2018 investeert het Erasmus MC juist in een actief erfgoedbeleid. Niet alleen was een inhaalslag nodig om de oude collectie veilig te stellen. Daarnaast heeft de Erasmus MC Erfgoedcommissie een visie om het erfgoed actief in te zetten: als geen ander kunnen objecten continuïteit laten zien, voorbeelden zijn van technische innovatie door de jaren heen, en misschien zelfs bijdragen aan het welzijn van patiënten.

Het belang van erfgoed
In 2018 verhuisde alle afdelingen van het Erasmus MC naar de fantastische nieuwbouw. Tegelijk kwamen daar natuurlijk allerlei oude objecten weer naar boven. Als conservator kreeg ik de taak om allerlei objecten van belang te verzamelen en veilig te stellen. Ten eerste verzamel ik objecten van medisch-historisch belang. Dit zijn objecten die iets wezenlijks toevoegen aan de kennis over het Erasmus MC en haar geschiedenis van onderzoek, onderwijs en patiëntenzorg. Hierbij kunnen we denken aan een divers palet aan instrumenten, van destilleerapparaten tot vernevelaars en bloeddrukmeters tot onderwijsmodellen – niet per se zeldzame objecten, maar wel typisch voor de dagelijkse praktijk. Fotoalbums en video’s behoren hier ook toe.
Ten tweede verzamel ik objecten die een markante ontwikkeling in een vakgebied markeert (wetenschapshistorisch belang). Tot wat voor nieuw inzicht heeft dit object bijgedragen? Hoe is dit object exemplarisch voor technologische innovatie? In de bibliotheekcollecties hebben we bijvoorbeeld alle proefschriften die sinds de oprichting van de Medische Faculteit Rotterdam (MFR) zijn verdedigd.
Ten slotte verzamelen objecten van cultureel, sociaal en institutioneel belang. Dit zijn objecten die een uiting zijn van de identiteit van het Erasmus MC als instelling en eventueel een directe relatie heeft met aan het Erasmus MC verbonden (belangrijk) persoon. Dit betreft hoogleraarsportretten, bronzen plaquettes en gevelstenen, memorabilia, maquettes en andere objecten die het Erasmus MC als instelling vertegenwoordigen.

Visie: Gezond verleden
Maar we willen verder gaan dan enkel het bewaren van oude spullen en foto’s. We willen het ook laten zien, online en via tentoonstellingen verspreid in het ziekenhuis. Het is onze visie dat het Erasmus MC een plek is waar medewerkers, studenten, patiënten en bezoekers zich thuis en beter voelen, geïnspireerd raken en nadenken over gezondheid.
Wanneer belangwekkend erfgoed wordt tentoongesteld, kunnen afdelingen zich beter onderscheiden en profileren. Dit brengt potentieel een positieve, sociale verandering teweeg voor de mensen die het Erasmus MC bezoeken of er werken. Wanneer we uitdagende opstellingen vervaardigen, biedt dit iedereen de kans om te reflecteren op de vraag wat het voor hen betekent om gezond te zijn. En wanneer we patiënten in contact laten komen met historische objecten, zal dit niet alleen de toegankelijkheid van het erfgoed vergroten, ook kan het het welbevinden van patiënten verbeteren.
Medewerkers en bezoekers van het Erasmus MC worden geconfronteerd met razendsnelle ontwikkelingen in medische technologie en gezondheidszorg. Ziekenhuizen gaan op in een groot medisch centrum wat naamswijzigingen en verhuizingen met zich meeneemt. Een beter begrip van de werking en historische achtergrond van medische ontwikkelingen kan helpen met het bieden van continuïteit, het oplossen van hedendaagse kwesties en de verbinding leggen tussen wetenschap en samenleving. Zo draagt de presentatie van erfgoed bij aan wetenschapscommunicatie aan het brede publiek over moderne geneeskunde en nieuwste inzichten in gezondheid. Tevens kunnen objecten helpen bij het uitdragen van de eigen filosofie, identiteit, normen en trots van het Erasmus MC.