Florence Nightingale’s Stof tot nadenken

Ter gelegenheid van het tweehonderdste geboortejaar van Florence Nightingale (12 mei 1820 – 3 augustus 1910) verschijnt Stof tot nadenken, de Nederlandse vertaling van Suggestions for Thought, door Rob van der Peet.

In dit driedelig werk leren we de grondlegster van de moderne verpleging van een heel andere kant kennen, namelijk als een theologe van formaat. Wie inzicht wil krijgen in het leven en het werk van Florence Nightingale kan niet om het gedachtegoed in Stof tot nadenken heen. Bibliografische achtergronden: De basis voor Suggestions for Thought werd gelegd in 1852. Terugkijkend op dat jaar schreef Nightingale in haar dagboek: “The last day of the old year. I am so glad this year is over. Nevertheless it has not been wasted, I trust. I have remodelled my whole religious belief from beginning to end. I have learnt to know God. I have recast my social belief; have them both written for use, when my hour is come.” De laatste zin verwijst naar twee manuscripten van in totaal 65 bladzijden (Religion en Novel) waarin zij haar idealen van praktische dienstbaarheid theologisch probeerde te onderbouwen. Enkele jaren na haar terugkeer uit de Krimoorlog (1854-1856) pakte zij de draad weer op en werkte ze de oorspronkelijke manuscripten om tot een driedelig werk van in totaal 829 bladzijden, getiteld:

– Suggestions for Thought to Searchers after Truth among the Artizans of England (deel 1),
– Suggestions for Thought for Searchers after Religious Truth (deel 2), en
– Suggestions for Thought (deel 3).

Tijdens haar leven zijn deze boeken nooit uitgegeven. De meest voor de hand liggende redenen om van publicatie af te zien waren::
1. haar kritiek op de theologische opvattingen en de religieuze praktijken in haar tijd, en
2. de weinig vleiende opmerkingen over het gezin waarin ze was opgegroeid.

Wel liet Nightingale in 1860 ongeveer 150 exemplaren van haar werk drukken om onder kennissen te verspreiden (o.a. de filosoof John Stuart Mill en de classicus Benjamin Jowett). Daarna heeft het meer dan een eeuw geduurd voordat gedeelten van Nightingale’s werk in de vorm van bloemlezingen verschenen zijn (o.a. Mary Poovey (ed.) Florence Nightingale: Cassandra and Other Selections from Suggestions for Thought en Michael D. Calabria & Janet A. Macrae (eds.) Suggestions for Thought by Florence Nightingale in 1994). Enige uitzondering hierop is het verhaal Cassandra, dat al in 1928 verscheen als bijlage van The Cause, een boek van Ray Strachey over de vrouwenkiesrechtbeweging in Groot Britannië. Pas in 2008 verscheen er een integrale teksteditie, als deel 11 van The Collected Works of Florence Nightingale (Lynn McDonalds (ed.) Florence Nightingale’s Suggestions for Thought. Waterloo (Ontario): Wilfrid Laurier University Press). De Nederlandse vertaling (gebaseerd op een van de 150 exemplaren uit 1860) heeft een tweeledig doel:

1. het beschikbaar maken van de tekst: het Engels van Nightingale’s tijd (qua zinsbouw en woordenschat) staat zo ver van ons af dat zonder een gedegen vertaling veel van de inhoud verloren gaat,
2. het toegankelijk maken van de tekst: de hedendaagse lezer zal niet bekend zijn met wat er allemaal speelde in Nightingale’s tijd, bijvoorbeeld op het gebied van de wetenschap, de techniek, de literatuur, de theologie, de politiek, het dagelijks leven enz.. Om dit te ondervangen bevat deze vertaling meer dan 1.250 voetnoten plus een bijbel-, een personen- en een zakenregister.

Waar gaat Stof tot nadenken over? Stof tot nadenken gaat over de vraag hoe de mens met behulp van alle hem door God gegeven vermogens tot een oordeel kan komen (1) over de natuur van God, (2) over de natuur, en de bestemming van de mens, en (3) over hoe de mens deze bestemming praktisch moet nastreven. Hoewel deze drie onderwerpen in alle drie delen terugkomen, staat God in het eerste deel centraal. Het tweede deel is geschreven vanuit het perspectief van de natuur en de bestemming van de mens. In het derde deel gaat het vooral om de relatie tussen God en mens. Dit verklaart tevens waarom het werk uit drie delen bestaat.

Stof tot nadenken deel 1 / 302 bladzijden / ISBN: 9789463981507 / prijs: 19,50 euro. De oorspronkelijke aanleiding voor het schrijven van haar boek was dat  Nightingale’s tijdgenoten, net als zo velen in onze tijd, God uit het oog hadden verloren. Wetenschappers beweerden dat het bestaan van God het menselijk verstand te boven ging en de meeste kerkgangers geloofden alleen nog maar voor de vorm in God. In het eerste deel schetst Nightingale haar beeld van God, een God die zich niet door middel van wonderen of Zijn voorzienigheid aan de mens openbaart, maar door middel van wetten, zowel in de fysieke als in de morele wereld. Deze wetten zijn de uitdrukking van de gedachte van God en verschaffen de mens zowel de middelen als de prikkel om met behulp van zijn eigen vermogens te ontdekken wat God wil en te streven naar het volmaakte geluk zoals dit door God bedoeld is. Nightingale sluit het eerste deel af met een uitgebreide discussie over het spanningsveld tussen de wetten van God en de wil van de mens.

Stof tot nadenken deel 2 / 443 bladzijden / ISBN: 9789463981606 / prijs: 24,50 euro

Volgens Nightingale mag de mens bij zijn streven naar het volmaakte geluk zoals God dit  bedoeld heeft niet afgaan op het gezag van de openbaring, oftewel het gezag van debijbel en de kerk, maar wel op zijn eigen observatie en ervaring. Dit streven naar het  volmaakte geluk is volgens haar een opgave voor heel de mensheid door de eeuwen heen,niet alleen voor mannen maar ook voor vrouwen. In de eerste hoofdstukken beschrijft  Nightingale gangbare theologische opvattingen en godsdienstige praktijken en legt zij uit waarom die niet bijdragen tot het geluk van de mens. Tevens plaatst ze de nodige kanttekeningen bij de pretenties van de kerken wanneer het gaat om de invloed van het geloof op het dagelijks leven. Gaandeweg verschuift het accent naar de positie van de vrouw en ontpopt Nightingale zich als een religieus geïnspireerde feministe. Nightingale sluit dit deel af met Cassandra, een klassieker in de feministische literatuur.

Stof tot nadenken deel 3 / 166 bladzijden / ISBN: 9789463981705 / prijs: 15,50 euro

Tot slot vat Nightinale haar visie op de relatie tussen God en mens kort en bondig samen. Zij doet dit aan de hand van de vraag hoe het kwaad, het lijden en het  onrecht in de geschiedenis van de mensheid te rijmen zijn met een God die verondersteld wordt almachtig en goed te zijn. Nightingale zoekt de oplossing voor dit probleem in het karakter en de strekking van de wetten van God die alleen kunnen worden toegeschreven aan een God die almachtig en goed is. De almacht en de goedheid van God garanderen dat er voor de mens een toekomst is weggelegd die het verlangen naar wat moreel goed is bevredigt. Gods wetten zijn de middelen en de prikkel waarmee de onvolmaakte mens(heid) uiteindelijk het volmaakte geluk zal vinden. Dit derde deel bevat tevens een bijbel-, een personen en een zakenregister.

Verder lezen? Hier vindt u de volledige beschrijving

Deze publishing-on-demand uitgaven kunt u het beste rechtstreeks bij de uitgever (mijnbestseller.nl) bestellen: https://www.mijnbestseller.nl/shop/index.php/catalogsearch/result/?q=nightingale

Rob van der Peet