De waanzin nabij

Irene Geerts en Martje aan de Kerk schreven voor Locus, een webmagazine verbonden aan de opleiding Cultuurwetenschappen van de Open Universiteit, een interessant artikel oer de geschiedenis van de psychiatrie, De waanzin nabij Verschuivende verantwoordelijkheden van familie in de geschiedenis van de Nederlandse psychiatrie.

Irene Geerts is medisch historicus en gespecialiseerd in de moderne geschiedenis van de psychiatrie. Zij werkt momenteel aan de Open Universiteit aan een proefschrift over de ontstaansgeschiedenis van de Nederlandse naastenbeweging in de psychiatrie.
Martje aan de Kerk is postdoc onderzoeker bij de faculteit Cultuurwetenschappen aan de Open Universiteit. Zij is gespecialiseerd in psychiatrische en medische geschiedenis in de vroegmoderne tijd en promoveerde in 2019 op haar onderzoek Madness and the city. Interactions between the mad, their caregivers and urban society in Amsterdam, Rotterdam and Utrecht, 1600-1795.

Introductie artikel: 
De geschiedenis van de psychiatrie is vaak beschreven vanuit het gezichtspunt van psychiaters en psychologen. Inrichtingen, behandelmethoden, de omgang met patiënten: we weten er veel van, maar wel vooral vanuit het professionele perspectief. In zijn artikel ‘The Patient’s View’ (1985) vroeg de beroemde historicus van de psychiatrie Roy Porter aandacht voor het perspectief from below: van de patiënt vooral, maar hij benoemde ook dat het perspectief van de familie van die patiënt onontbeerlijk was voor een evenwichtige geschiedschrijving. [1] Toen twee andere historici in 2016 echter op een rijtje zetten wat er in de dertig tussenliggende jaren met zijn oproep was gedaan, was hun conclusie dat publicaties vanuit het gezichtspunt van de familie nog behoorlijk zeldzaam waren. [2]
Waarom is het zo belangrijk de familie aan het woord te laten? Wanneer iemand psychische problemen heeft, raakt dat natuurlijk hem of haar in de eerste plaats, maar ook de mensen in de meest nabije omgeving: ouders, partners, kinderen en broers of zussen ondervinden de gevolgen van gedrag dat voortkomt uit de psychische problemen en het zijn hun schouders waarop in eerste instantie de zorg neerkomt. Pas op het moment dat die gevolgen en die zorg voor hen te zwaar worden – wanneer hun draaglast hun draagkracht te boven gaat – komen de professionals in beeld. [3] Om dus een evenwichtig beeld te schetsen van de geschiedenis van de psychiatrie, zijn drie perspectieven nodig: van de mensen met psychische problemen, hun naaste familieleden en hun hulpverleners. In dit artikel stellen wij de familie centraal.
De rol van de familie in de zorg voor iemand met psychische problemen is door de eeuwen heen aan verandering onderhevig en daarom cultuurhistorisch interessant: zij weerspiegelt namelijk de veranderende manier waarop we omgaan met waanzin. Daarom gaan wij in dit artikel na hoe de positie van de familie verandert onder invloed van twee cultuurhistorische factoren. Ten eerste kijken we naar ideeën over de betekenis van familie en haar rol in de sociale structuur wanneer iemand in psychische problemen raakt. Ten tweede verdiepen we ons in ideeën over de betekenis van waanzin en de invloed hiervan op de verantwoordelijkheden van de familie. We gaan zo op zoek naar een antwoord op de vraag: hoe hebben cultuurhistorische ideeën invloed gehad op de positie van Nederlandse families in de omgang met waanzin?
We doen dat door twee historische periodes naast elkaar te leggen: de achttiende eeuw, de periode vlak voor de opkomst van de grote psychiatrische inrichtingen, en de tweede helft van de twintigste eeuw, de periode waarin die grote inrichtingen juist werden afgebouwd. Door de stemmen van de familieleden en hun dagelijkse ervaringen zoals die naar voren komen uit…
U kunt het hele artikel lezen op https://locus.ou.nl/locus-dossier-waanzin/de-waanzin-nabij-irene-geerts-en-martje-aan-de-kerk/