Cornelis Bontekoe, de theedokter

Op de website van het Regionaal Archief Alkmaar vindt u een interessant blog van Mariëlle Hageman over Cornelis Bontekoe, de beroemde dokter uit Alkmaar.

Cornelis Bontekoe, de theedokter
Opium en anijs, lavendelolie en wierookhars, maar ook ‘kreeftsogen’ en klei: het Regionaal Archief bewaart een stapeltje rekening voor de ingrediënten waarmee de zeventiende-eeuwse Alkmaarse arts en vernieuwer Cornelis Bontekoe zijn medicijnen bereidde. Bontekoe werd in zijn tijd bewonderd maar ook bespot, om zijn moderne opvattingen over het gebruik van medicijnen én om zijn nogal eigenzinnige persoonlijkheid. In Alkmaar ontdekte hij waarschijnlijk ook zijn bekendste medicijn: thee.

Pleisters aanbrengen
Cornelis Bontekoe was in 1640 geboren in een huis aan het Verdronkenoord, waar zijn vader een kruidenierszaak had met op het uithangbord een bonte koe, waaraan de familie haar naam ontleende. Als jongen ging Cornelis in de leer bij een chirurgijn. Zo’n chirurgijn hield zich vooral bezig met de behandeling van allerlei uitwendige kwalen. De meeste chirurgijns hadden amper medische kennis, schreef Bontekoe later, en als leerjongen leerde je van hen weinig meer dan baarden scheren, haar poederen en pleisters aanbrengen. De jonge Cornelis wilde juist alles weten over het menselijk lichaam en alle mogelijke aandoeningen en ging daarom in 1665 studeren aan de universiteit van Leiden. Daar onderwees professor Franciscus Sylvius dat chemische processen een belangrijke rol speelden in het lichaam en bij het ontstaan en de genezing van ziekten. Bontekoe was onder de indruk van die ideeën. Als arts zou hij de gebruikelijke aderlatingen en laxeermiddelen daarom achterwege laten en zich vooral richten op het ontwikkelen en voorschrijven van medicijnen. Na twee jaar studeren promoveerde Bontekoe en niet lang daarna trouwde hij met zijn Leidse nicht Anna.

Kreeftsogen tegen koorts
Bontekoe kwam terug naar Alkmaar en begon een praktijk aan de Oudegracht, met daarbij een werkplaats waar hij zelf de medicijnen bereidde die hij voorschreef. Op de rekeningen voor de ingrediënten die Bontekoe voor zijn medicijnen kocht staan onder meer oculi cancri oftewel kreeftsogen, een soort steentjes uit de maag van kreeften die koortsverlagend zouden werken, en bolus armenus, een medicinale klei tegen met name diarree en dysenterie, en verder bijvoorbeeld komijnolie, honing en zoethout, amandelen, kaneel en nootmuskaat, saffraan, salie en ook salpeter en opium. Voor zijn medicijnen bestelde hij ook verschillende potjes en glazen bij……

Verder lezen? https://www.regionaalarchiefalkmaar.nl/verdieping/blog/837-cornelis-bontekoe-de-theedokter